زهرا اسدی امره‌ای، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث و همیار آموزشی و مدرس دوره روخوانی و روان‌خوانی موسسه فرهنگی قرآن و عترت پیامبر اعظم(ص) ساری، با تأکید بر اینکه قرار نیست بحث تلاوت و حضور قاریان جایگزین محافل پرشور عزای حسینی(ع) شود، گفت: این حضور به جنبه معارفی مجالس می‌افزاید و بهتر است که با آمادگی صدا و انتخاب آیات مرتبط همراه باشد.
عـزاداری بـرای سیدالشهدا(ع) محدود به زمان خاصی نیست، اما محرم و صفر به ویژه دهه نخست آن به دلیل حوادث مهمی که برای اباعبدالله الحسین(ع) و یاران باوفایش روی داد، رنگ و بوی متفاوتی دارد. یکی از مهمترین حقایق ناب پیام امام حسین(ع) در جریان حادثه کربلا، همانطور که می‌توان از گفتار و سیره‌شان برداشت کرد، دلدادگی به حضرت حق و مؤانست ایشان با کتاب خدا و آیات الهی بود، به طوری که یکی از حوادث شگفت‌انگیز پس از کربلا، که مورخان و مقتل‌نویسان آن را گزارش کرده‌اند، قرآن خواندن سر مبارکشان بالای نیزه و نزد یزید ملعون بود.
بنابراین اهمیت قرائت قرآن در مجالس حسینی در کنار اهتمام به دعوت از سخنران و مداح باید مورد توجه بانیان و سوگوارانشان باشد؛ موضوعی که در این گفتگوی کوتاه با مدرس و قاری قرآن خواهیم پرداخت..
اهم مواردی که در این گفت‌وگو به آن اشاره شد؛
- مجالس امام حسین(ع) مکان آشنایی افراد با قیام سیدالشهدا(ع)، فلسفه، اهداف و نتایج آن است.
- تعالی بخشیدن به عظمت سوگواری‌های حسینی از سوی قرآنیان با حضور و انتخاب آیات مرتبط است.
- اشکالی ندارد که قاری به بانی جلسه عزاداری سیدالشهدا(ع) پیشنهاد دهد تا این مجلس را با قرائت چند آیه شروع کند.
- توصیه به مطالعه کتاب «سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا» اثر آیت‌الله محمدصادق نجمی
* درباره نقش تالیان قرآن در ترویج قیام امام حسین(ع) بگویید.
تعظیم شعائر دینی جزو وظایف فعالان قرآنی محسوب می‌شود و از مهمترین شعائر دینی، باشکوه برگزار کردن مراسم مربوط به ایام ماه محرم و صفر است و هر فردی در هر پست و مقامی باید بر شکوه و احیای حرکت سیدالشهدا(ع) و یارانشان بیفزاید. قاعدتاً تالیان قرآن با توجه به وابستگی‌شان به منبع معارفی که همانا قرآن کریم است، باید خودشان را نشان دهند. در سال‌های اخیر این مراسم باشکوه‌تر برگزار و سعی شده است که با پررنگ‌تر شدن حضور قاریان در ابتدای مجالس حسینی و نیز برگزاری مراسم قرآنی در تاسوعا و عاشورا ختم قرآن انجام شود و برخی محافل قرآنی را به یاد فرصتی که امام حسین(ع) از لشکر دشمن برای تلاوت قرآن گرفت، برگزار می‌کنند تا به قرآن و دعا و استغفار بپردازند و برنامه‌های قرآنی هم از صدا و سیما به سمع و نظر مخاطبان می‌رسد.
البته قرار نیست قرائت و حضور قاریان جایگزین محافل پرشور عزای حسینی(ع) شود، اما این جنبه معارفی به باشکوه‌تر شدن مجالس حسینی کمک می‌کند. خوب است که این حضور پرشور با آمادگی صدا و لحن و حضور قاریان خوش‌خوان و خوش لحن در مجالس همراه شود تا جذابیت بیشتری به محافل ببخشد.
* به فرصتی اشاره کردید که در شب عاشورا حضرت سیدالشهدا(ع) از لشکر یزید برای تلاوت قرآن گرفت. تلاوت سر مبارک بالای نیزه و در محفل یزید؛ این امر نشانه جایگاه قرآن در قیام حسینی است. درباره قرائت قرآن در هیئات مذهبی سخن بگویید.
مبانی قیام سیدالشهدا(ع) قرآنی است؛ از جمله آیه ۱۰۴ سوره مبارکه آل‌عمران «وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» در باب امر به معروف و نهی از منکر است و حضرت سیدالشهدا(ع) فرمودند: «خروج کردم که امر به معروف و نهی از منکر کنم.» قاعدتاً وجوب امر به معروف و نهی از منکر را مفسران می‌گویند. از این آیه می‌توان دریافت که عده‌ای از امت اسلامی برای خیرخواهی امر به معروف و نهی از منکر باید ورود کنند و اینها رستگاران هستند.
امر به معروف و نهی از منکر واجب الهی است و امام حسین(ع) نیز از همین باب خروج و قیام کردند، زیرا یزید ملعون و پدرش، که لعنت خدا بر آنها باد، اسلام را وارونه جلوه داده بودند و وظیفه امام حسین(ع) بود که علیه اتفاق شومی که برای اسلام رخ داد برخیزند. لذا مبانی قیام امام(ع) قرآنی است و در جای جای حرکت ایشان از مدینه به مکه و از مکه به کربلا این امر نمود دارد، به طوری که آیات متعددی را برای قیامشان و تبیین اهداف آن آورده‌اند و همچنین شاهد مثال‌هایی را برای اتمام حجت بر دشمنی که در مقابل او شمشیر کشیده بود، آورده‌اند که این موضوع در خطبه‌ها و بیانات امام(ع) ثبت شده است.
در گذشته قرائت قرآن خیلی کمرنگ بود و باید جای خود را باز می‌کرد. افرادی که جلسات محرم و صفر را برگزار می‌کنند به این مهم نائل آمدند که قرائت قرآن و برکت و نورانیت آن در محفل و عزای حضرت سیدالشهدا(ع) باعث برگزاری مجالسی باشکوه‌تر می‌شود.
* چه راه‌هایی را برای ورود قرائت قرآن، ترجمه یا تفسیر در این مراسم پیشنهاد می‌دهید؟
نباید فکر کنیم که مجالس حسینی(ع) را به سمت مجالس قرآنی ببریم. هر مجلس و محفلی ویژگی‌ها و اهداف خود را دنبال می‌کند. مجالس امام حسین(ع) مجالس آشنایی افراد با قیام سیدالشهدا(ع)، فلسفه، مبانی، اهداف و نتایج قیام ایشان است. البته بیان احکام نورانی اسلام و احکام اعتقادی و اخلاقی از سوی سخنرانان مذهبی انجام می‌شود. همچنین شعوری که در محافل حسینی از سوی سخنرانان ارائه می‌شود با شوری که مادحان و ذاکران ارائه می‌دهند و ذکر مصیبت می‌کنند، تکمیل می‌شود. به گفته شهید مطهری، شور و شعور در کنار هم موجی را ایجاد می‌کند که مایه نجات است. به همین دلیل امام(ره) فرمودند: «این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.» یک طرف شعور مربوط به حرکت سیدالشهدا(ع) و ظلم‌ستیزی و زیر بار ستم نرفتن و امر به معروف و نهی کردن تا پایان جان و جهاد فی سبیل الله است و طرف دیگر شوری وجود دارد که در میان شیعیان و مسلمان و سایر علاقه‌مندان به اهل‌بیت(ع) دیده می‌شود. این مصیبت‌ها و مراثی موجب می‌شود که پویایی عجیبی را در میان شیعیان این عالم سرازیر کند و همه عالم را تحت تأثیر قرار دهد. لذا ما قرآنیان باید به همین شکوه و عظمت تعالی ببخشیم، آن هم با حضور و خواندن زیبای آیات قرآن و البته انتخاب آیات مناسب.
* تلاوت کدام آیات را مناسب این ایام می‌دانید؟
آیات مربوط به جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، ایثار و شهادت و نیز نتایج نبوت پیامبر(ص) و امامت.
* نظر شما درباره حضور خودجوش قاریان به منظور تلاوت در مجالس حسینی یا اصطلاحاً «نذر تلاوت» چیست؟
با اصل قضیه موافق هستم. شأن پیامبر اکرم(ص) و پیامبران این بوده است که «طبیب دوار بطبه». پیامبر(ص) و سایر پیامبران طبیب مردم بودند و آمده بودند که حال مردم را خوب کنند، اما اینگونه نبودند که بنشینند و مردم به آنها مراجعه کنند. «دوار بطبه» یعنی می‌گشتند تا مریض را پیدا کنند و به او نسخه حیات‌بخش دهند.
لذا قاریان نیز شأنشان از پیامبران بالاتر نیست. پس عیبی ندارد که پیش از اینکه محفلی شروع شود، قاری به بانی یا بانیان جلسه پیشنهاد دهد که این مجلس را با چند آیه شروع کند یا هر وقت که مجلس اقتضا می‌کند به مدت سه یا چهار دقیقه آیاتی را تلاوت کند. قاریان باید با زمان کوتاه شروع کنند و هنگامی که مورد استقبال قرار گرفت، زمان تلاوتشان را بیشتر کنند.
افراد ذاکر اهل‌بیت(ع) و بانیان خیر نیز باید به این باور برسند که شروع مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) با قرآن نورانیت و اعتبار خداوندی دارد و سنگینی و وزانتی در مجلس سیدالشهدا ایجاد می‌شود که نمی‌توان آن را احصا کرد. عیبی ندارد که افراد و قاریان بدون چشمداشت مالی پیشنهاد دهند تا آیاتی را تلاوت کنند. اگر هم به آنها گفتند نه؛ ناراحتی ندارد، چون انجام وظیفه کرده‌اند. این همان بحث «طبیب دوار بطبه» و هدف آن نقش‌آفرینی در برگزاری باشکوه مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) است. درست است که قاریان قرآن باید برای برگزاری باشکوه محافل حسینی همت به خرج دهند و دنبال مطامع مادی نباشند اما از طرفی بانیان خیر باید این را مد نظر داشته باشند و همانطور که از عوامل مختلف برگزاری مراسم عزای سیدالشهدا به صورت مادی تقدیر می‌کنند، از قاری نیز به شایستگی تقدیر کنند.
* لطفاً کتابی را برای معرفی بهتر قیام حسینی و نیز احیای مفاهیم قرآن در قیام امام حسین(ع) معرفی کنید.
تقریباً هر سال کتابی را بازخوانی می‌کنم. اثری تحقیقی و جذاب و حاوی نکات ارزنده‌‌ای است با عنوان «سخنان حسین‌بن علی(ع) از مدینه تا کربلا». در این کتاب تمام بیانات امام حسین(ع) را فصل به فصل از حرکت و صحبتشان با والی مدینه، سخنانشان در راه و در مکه، سخنرانی‌هایشان منزل به منزل از مکه تا کربلا و برخوردهای مختلف امام حسین(ع) با افراد و جریانات مختلف تا کربلا و خطبه‌هایی که ایشان خواندند از سوی محقق محترم، آیت‌الله محمدصادق نجمی که از فضلا و محققان حوزه علمیه قم هستند، جمع‌آوری شده و حاوی مطالب تاریخی عمیق و درستی است که انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم شاید بیش از ۲۰ بار آن را تجدید چاپ کرده است.
